Meer informatie over de Schelde is te vinden op:

Inhoudsafbakening Project-Mer 'ontgrondingenZeeschelde tot Wintam (Pro 347)'
Opmerkingen Natuurpunt Wase Linkerscheldeoever (voorloper Natuurpunt Waasland)

1. Inleiding

Deze opmerkingen hebben betrekking op de zandwinning t.h.v. de Galgenweel en de Burchtse Weel te Antwerpen-Linkeroever, gelegen in het vak ‘St-Annatunnel - Fort Kruibeke’.
Als gevolg van deze activiteit verdween daar langs de Linkerscheldeoever een voedselrijke slikoever die fungeerde als belangrijk foerageergebied voor honderden watervogels tijdens het winterhalfjaar.

2. Historiek

Sinds 1978 worden daar tijdens het winterhalfjaar, bij laagwater, door NP Waasland, de foeragerende watervogels geteld. Later werden deze tellingen geïntegreerd in de midmaandelijkse watervogeltellingen van het INBO. Daarbij deed NPWAL de volgende vaststellingen:

Tot 2002 werd op die plaats slechts nu en dan, en steeds gedurende een korte periode gebaggerd. Waarschijnlijk ging het toen enkel over de noodzakelijke onderhoudswerken van de vaargeul. Deze werkzaamheden leken geen of slechts weinig invloed te hebben op de slikoever.

In 2003 werd de frequentie van het baggeren opgevoerd.

In 2004 nam de zandwinning spectaculair toe.

Er werd onmiddellijk vastgesteld dat de sliklaag voor een groot gedeelte was verdwenen, waardoor over een grote oppervlakte het daaronderliggende Scheldezand zichtbaar werd. Uiteindelijk verdween de sliklaag volledig.

Vermits het voedselrijke slik verdwenen was, was er ook geen voedselaanbod meer voor de daar normaal foeragerende vogels. Door de zandwinning gleed waarschijnlijk de sliklaag in de daardoor ontstane geul. Dit is nu nog steeds de huidige toestand.
Deze effecten worden zowel in de ‘Niet technische samenvatting’ punt 5, als in hoofdstuk 9 van het Kennisgevingsdossier vermeld.


3. Effecten op de avifauna

In onderstaande tabel zijn de resultaten van de door NP Waasland uitgevoerde tellingen van foeragerende watervogels vermeld, vanaf het winterhalfjaar 1998-1999 tot het winterhalfjaar 2008-2009. Deze resultaten zijn ook gekend bij het INBO.

Foeragerende bergeenden, wintertalingen, pijlstaarten en bonte strandlopers op de Scheldeoever ter hoogte van het Galgenweel/ Burchtse Weel tussen 1988-2009: zie deze pdf

Winter Datum Bergeend Wintertaling Pijlstaart Bonte Strandloper
1998-1999 17/10   108    
  25/10 273      
  9/11 596   128 46
  22/11   310    
  6/12     130  
  24/12   128    
  17/1   194   42
  31/1     155  
  7/2 40     95
  14/2     140  
  21/2   230    
           
1999-2000 17/10   323 170  
  24/10 283      
  14/11 210      
  21/11     211  
  28/11   327   84
  6/12   226    
  26/12 131     72
  9/1       277
  23/1 98 340 150  
  6/2   245   87
  13/2     73  
  20/2 93      
  5/3   217    
           
2001-2002 13/10   210    
  4/11   367    
  14/11       230
  18/11 141   163  
  9/12       380
  11/12     230  
  15/12 176 674    
  12/1 43 328 289 220
  16/2 79 119   225
           
2002-2003 12/10   217    
  16/11 11 215 144  
  9/12 98     400
  14/12   440 163  
  25/12       435
  11/1 45 275 53  
  18/1       16
  2/2   328 20 135
  15/2 55      
  15/3 55 105    
           
2003-2004 15/11   35 1 11
  13/12 0 0 0 0
  27/12   40   70
  17/1* 3 77    
  14/2* 8 39    
  17/3 14 52    
           
2004-2005 16/10 0   0 0
  13/11 0 1 0 0
  18/12* 0 15 0 0
  11/1 0 44 0 46
  12/2 0 19 0 0
  12/3 5 26 0 0
           
2005-2006 15/10 1 0 0 0
  12/11 0 11 0 0
  18/12 0 31 0 15
  14/1 0 36 0 47
  18/2 1 37 2 20
  18/3 7 27 0 0
           
2006-2007 14/10 0 0 0 0
  18/11 0 0 0 5
  16/12 0 3 0 0
  13/1 0 0 0 0
  17/2 4 18 0 0
  17/3 6 4 0 0
           
2007-2008 13/10 0 1 0 0
  19/11 0 0 0 0
  16/12 0 15 0 0
  12/1 0 3 0 0
  16/2 0 0 0 0
  15/3 2 0 0 0
           
2008-2009 18/10 0 0 0 0
  15/11 0 0 0 0
  15/12 0 0 0 0
  17/1 0 0 0 0
  14/2 0 30 0 0
  14/3 1 0 0 0
           
           
           
           
           
           
           
           
           
           

 

Uit deze tabel blijkt overduidelijk een plotse terugval van het aantal foeragerende vogels in het winterhalfjaar 2003-2004. Deze terugval correspondeert exact met het tijdstip van de toename van de zandwinningsactiviteit zoals hierboven beschreven in hoofdstuk 2 ‘Historiek’.
Het tijdstip van de start van de zandwinningsactiviteit wordt ook nog eens bevestigd in het Kennisgevingsdossier (tabel 6.5.4. ‘Historiek zandwinning Zeeschelde tot Wintam’ blz. 38).

Alleen wordt hier geen melding gemaakt van een toename van activiteit in 2003.
In sommige kringen werd de afname van de aantallen watervogels gelinkt aan de verbetering van de kwaliteit van het Scheldewater, wat normaal een verminderde beschikbaarheid van voedsel tot gevolg heeft. Deze effecten hebben zich echter pas duidelijk laten voelen vanaf de winter 2007-2008.

4. Commerciële zandwinning

Het is duidelijk dat het hier om een commerciële zandwinning gaat. Dat blijkt uit hoofdstuk 6, punt 6.2.3. en punt 6.5. in het Kennisgevingsdossier.

5. Wettelijke beschermingen

NP Waasland heeft nooit begrepen waarom er indertijd een vergunning werd afgeleverd voor deze zandwinningsactiviteit.
Het gebied waarvan sprake behoort tot een SBZ-Habitatgebied. Het was volledig in tegenspraak met het milieubeleidsplan 2003-2007 en het Natuurdecreet.

Blokkersdijk, een SBZ-Vogelrichtlijngebied dat beheerd wordt door NPWAL, fungeerde als hoogwatervluchtplaats voor de honderden Bergeenden en Pijlstaarten die op de slikplaat tijdens het winterhalfjaar foerageerden. Ook deze functie ging verloren, waardoor de Europese Vogelrichtlijn voor de tweede maal niet werd gerespecteerd.
Stof genoeg om een klacht bij Europa in te dienen.

6. Bijkomende opmerkingen

- Wat de punten 10.4. ‘Discipline fauna en flora’ en 10.4.2.1. ‘Aanpak’ over de beschrijving van de referentiesituatie betreffen, moet men voor dit gebied wel teruggrijpen naar de watervogeltellingen van vóór de winter 2003-2004, toen de slikplaat nog volledig intact was, om zo een juiste referentie te bekomen.
- In punt 10.1.2. wordt vergeten dat ook de slikken waarvan hier sprake (t.h.v. Burchtse Weel en Galgenweel) vanaf de start van de zandwinning, totaal vernietigd zijn.


7. NP Waasland vraagt dat:

Er in het MER rekening wordt gehouden met de Vlaamse en Europese natuurbeschermingswetgeving.
de stopzetting van de commerciële zandwinning t.h.v. Burchtse Weel en Galgenweel, die een zwaar negatief effect heeft op een SBZ-Habitatgebied (slikken) en een SBZ-Vogelrichtlijngebied (Blokkersdijk).

Ter hoogte van Burchtse Weel en Galgenweel en aan de in- en uitlaatgeul van de Burchtse Weel enkel nog onderhoudswerken worden toegelaten zodat de sliklaag, waar mogelijk, zich opnieuw kan herstellen.


Voor Natuurpunt WAL (nu Natuurpunt Waasland),
René Maes,
bestuurslid



 

De Schelde

Natuurgebieden